we saw and we changed

Rarely do we a scientific principle such creatively related to human experience. This one is from a letter by Marathi writer-director-producer Vishram Bedekar to his wife of many years.
He has referred to a principle in quantum physics which states that mere act of observing affects the thing or process being observed.
Then he moves on to his personal experience when he met his wife forty years earlier:
"see, when i first saw you forty years ago, you started changing, didn't you? My seeing, mere looking at you, changed you. I kept watching and you kept changing. And you, you saw me, you kept looking at me, and I too kept changing. Now I I have changed so much that nothing has left of what I was"

तो आक्रोश माझा होता

सभोवतालच्या दूर डोंगरांतल्या
सन्यस्त खड्‍गांतून जो
निरव खडखडाट रवत होता
अगाध गुहांच्या तमातून
निःस्तब्ध योग्यांच्या मनातून
निःशब्ध जो ओंकारत होता
तो माझा आक्रोश होता

विजेच्या कल्लोळात घनघोर वादळात
वरून प्रपातात चहूकडून प्रवाहात
सजीव स्फुल्लिंगी अंगागात
निर्जीव पाषाणी अंतरंगात
अजगराला वेटाळून जो
मृतवत तमोगत झोपला होता
तो माझा आक्रोश होता

उदरातच भ्रूणकळी खुडली होती
पाहण्याआधीच स्वप्ने संपली होती
वेळेआधीच निर्भावी स्खलन झाले होते
पत्थरी पाझर सारे सुकले होते
अंकूर मनाचा बर्फ़ाने थिजला होता
आर्त मूक तयांचा हुंदका जो होता
तो माझा आक्रोश होता

अश्वत्थाची जखम जेव्हा भरली
त्या अनादी अनंत काळामधून
लटकत्या त्रिशंकूला स्थैर्य मिळाले
त्या अमीती निराकार पोकळीमधून
व्यासाच्या प्रतिभेला उत्प्रात लाभला
तशा निर्गुण नोर्मोही प्रपातातून
जो टाहो उत्स्फुरत होता
तो आक्रोश माझा होता

ध्वनीची प्रकाशरेषा

विश्राम बेडॆकरांनी एका ठिकाणी म्हटलंय, "ध्वनीची एक सूक्ष्म, अत्यंत अचपळ, अतिशय लाजाळू, लपकती आणि भित्री प्रकाशरेषा"! एका इंद्रियाचा अनुभव इतर इंद्रियांनी घेता येणं ही तर एक प्रकारची अनुभूतीच आहे. काहींना ते जमतं. पण आमचं बघा. . . सगळा आनंदच आहे. ज्या त्या इंद्रियाचा अनुभव त्या त्या इंद्रियाने सुद्धा धड अनुभवता येत नाही.

एकदा कुमार गंधर्वांच्या मैफिलीत माझा शेजारी अचानक विव्हळून ओरडता झाला, " . . अहाहा !!!!" मी काळजीने त्याला विचारलं, "काय झालं? ठीक आहात ना". यावर त्याने माझ्याकडे ज्या नजरेने बघितलं ती शब्दात वर्णन करता येणं केवळ अशक्य आहे. त्यानंतर अनेक वर्ष जावी लागली, अनेक अनुभव-अनुभूतींमधून तावून-सुलाखून निघावं लागलं, तेव्हा कुठे कळलं की त्या माणसाचं ते ओरडणं हा हृदयविकाराचा झटका नव्हता. तो एक हृदयाच्या अगदी आतून आलेला झटका नक्कीच होता. विकार नव्हे तर साक्षात्कार होता!

ध्वनीची प्रकाशरेषा, मधुर स्पर्श हा दोन इंद्रियांचा मिलाप झाला. पण त्याच्याही पलिकडे जाऊन लाजाळू, लपकती हे भावानुभव ऐंद्रिक गोष्टींमधून घेता येण्यासाठी मनाची तरलता, लवचिकता, मोकळेपणा लागतो. हे जेव्हा जमायला लागतं तेव्हा आपण स्वतः देवच होतो एक प्रकारे. देवाने दिलेल्या इंद्रियांच्या मर्यादा नुसत्या ओलांडतच नाही तर आपण एक प्रकारे आपलं स्वतःचं अतिंद्रिय विश्व निर्माण करतो.

Cost of Cleanliness

For past few there is lot of talk on the filth and anarchy at Commonwealth Games preparations in Delhi. Western countries have been particularly upset about the conditions. One of the organising officials attributed this cultural differences in perception. There was big hue and cry against this officer. But the fact that what he said is really true. Be it cultural or genetic or something else, Indians ARE unclean, undesciplined, lethargic. You go anywhere in India, you will find these characteristics abundant. Those are some of 'unity in diversity' specialities. Indians might be unique in the amount of filth they crate around themselves, in the degree of recklessness about their own lives, and so on.

In a different perspective this lethargy has benefits attached to it. Indians did not go around marauding and massacring in the name of peace, trade, conquest or politics. Indians do not terrorize countries in 'war on terror'. Indians did not erase forests for Indonesia to Africa to Brazil. Indians did not plunder natural resources, be it underground, on surface or in sky, as if those are infinite, as if they are costless, as if they have no waste.

Indians do have their own houses dirty, shabby, smoky etc. Their backyards are worse. And then there are societies who have great houses, and they have big pipelines throwing all their waste beyond their neighborhood. Its no coincidence that casting and hot forging industries in India boomed the time Europe tightened pollution laws and increased energy tariffs. Now Europe boasts of clean air and scoff at smogs in India and China. Unfortunately smogs are not like rocks, they spread.

I am not sure who is worse, the man who lives in filthy house or the man who keeps his clean and throws his filth all across continents. There must be some mid-way which can be called good.

WTF, why should I care! My economy is doing great in automatic single-use products that I manufacture and sell. But I am aware that when I point one finger at anybody, other three fingers are pointing at myself. This humility is a door towards brightness into long future ahead.